106. rocznica wybuchu powstania wielkopolskiego

27 grudnia tego roku obchodzimy 106. rocznicę rozpoczęcia Powstania Wielkopolskiego, jednego z nielicznych zwycięskich polskich zrywów narodowowyzwoleńczych z czasu zaborów.

Polska utraciła ziemie Wielkopolski na rzecz Prus w trakcie II rozbioru w 1793 r., następnie weszły one w skład Księstwa Warszawskiego w czasach wojen napoleońskich. Po klęsce Napoleona Bonaparte, na mocy kongresu wiedeńskiego w 1815 r. utworzono na tych terenach Wielkie Księstwo Poznańskie. Pomimo wchodzenia w skład Prus posiadało pewną autonomię, która jednak już od samego początku była ograniczana.

Oprócz pomniejszania samodzielności księstwa podejmowano próby germanizacji wobec polskiej ludności. Procesy te przybrały na sile po upadku powstania listopadowego w 1831 r., mocno popieranego przez mieszkańców Wielkopolski. Całkowita likwidacja autonomii nastąpiła po powstaniach z 1846 i 1848 r., wtedy to w miejsce Wielkiego Księstwa Poznańskiego powołano Prowincję Poznańską, bezpośrednio wchodzącą w skład Prus. Ludność polska na tym terenie spotykała się z coraz ostrzejszymi próbami wynaradawiania, które swoje apogeum osiągnęły po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku i miały trwać aż do I wojny światowej.

Dopiero jej zakończenie przyniosło Polakom odmianę losu - upadły bowiem wszystkie 3 państwa zaborcze. W Imperium Rosyjskim wybuchła rewolucja bolszewicka, co zakończyło rządy carów, przekształcając Rosję w komunistyczny ZSRR. Upadła także monarchia Habsburgów, a Austro-Węgry rozpadły się na szereg niepodległych państw narodowych. Ponadto w wyniku rewolucji listopadowej Cesarz Niemiec abdykował, a w miejsce II Rzeszy powstała demokratyczna Republika Weimarska. Dało to możliwość odrodzenia Polski jako niepodległego państwa, co oficjalnie nastąpiło 11 listopada 1918 r.

Niestety w skład II RP nie weszły ziemie Wielkopolski, w dalszym ciągu pozostające pod niemieckim panowaniem. Polacy mieszkający w niej oczywiście z całego serca pragnęli, by ich region także wszedł w skład odzyskanej ojczyzny. W całej prowincji działały patriotyczne ruchy niepodległościowe, w tym także te o charakterze wojskowym. Iskrą, która spowodowała wybuch powstania było przybycie do Poznania Ignacego Paderewskiego. 26 grudnia wygłosił on patriotyczne przemówienie, przyjęte niezwykle entuzjastycznie wśród polskiej ludności, co nie umknęło władzom niemieckim. Ich odpowiedzią na nie było wprowadzenie następnego dnia do miasta wojska, co z kolei spotkało się ze zdecydowana reakcją gotowych do walki Polaków. W Poznaniu doszło do starć zbrojnych, a w niedługim czasie do walki dołączyły pozostałe części regionu.

Polska dyplomacja z Ignacym Paderewskim i Romanem Dmowskim również prężnie działała na rzecz powstania. Owocem tych działań było uznanie przynależności Wielkopolski do II RP na mocy rozejmu w Trewirze z 16 lutego 1919 roku. Nie zakończyło to jednak walk polsko-niemieckich, które ustały dopiero 28 czerwca 1919 roku. Wtedy to, na mocy traktatu wersalskiego, ostatecznie przyłączono tereny odzyskane przez powstańców do, od niedawna znów niepodległej, Polski.

Powstanie Wielkopolskie zapisało się w polskiej historii jako największe spośród udanych powstań narodowowyzwoleńczych. Od 2021 r. moment jego wybuchu został ustanowiony świętem państwowym – Narodowym Dniem Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Z tej okazji Zamek Królewski w Chęcinach 27 grudnia zostanie podświetlony w patriotycznych, biało-czerwonych kolorach, oddając w ten sposób cześć powstańcom, którzy wywalczyli wolność.

Łukasz Woś, Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej Gminy Chęciny