Pamięć jest najlepszym nośnikiem historii. Warto ją pielęgnować!

Przed nami kolejny wyjątkowy czas w kalendarzu liturgicznym – uroczystość Wszystkich Świętych. W tradycji chrześcijańskiej, wraz z Dniem Zadusznym, dni te poświęcone są wspomnieniu tych, którzy odeszli. W Gminie Chęciny znajduje się kilka miejsc, w których upamiętnione zostały osoby, które w wyniku różnych działań straciły życie. Warto przyjrzeć się kilku z nich.

            Obszar Gminy Chęciny w przeciągu swojej historii był miejscem wielu wydarzeń, które wypłynęły na jej dzieje już od czasów najdawniejszych. Zarówno miasto, jak i wsie wchodzące w skład obecnej jednostki administracyjnej doświadczały zarówno wojen, represji jak i epidemii. Wiele osób, poprzez zawirowania historii, nie doczekało się niestety upamiętnienia, lecz część z nich dostąpiła tego zaszczytu.

            Już w czasie potopu szwedzkiego w II poł. XVII w. Chęciny stały się areną walk i zniszczeń. Informuje nas o tym marmurowa tablica, umieszczona w 1720 r. przy wejściu do kaplicy św. Leonarda w zakonie oo. Franciszkanów w Chęcinach, gdzie wspomnieni zostali trzej bracia zakonni, zamordowani 1 kwietnia 1657 r. przez wojska siedmiogrodzkie i kozackie. W XIX w. w wyniku kasaty klasztoru przez cara Aleksandra I, zmieniono jego zabudowania na ciężkie więzienie. Przebywali w nim nie tylko kryminaliści, ale także żołnierze wzięci do niewoli po klęsce powstania listopadowego. Ostatnimi czasy udało się odkryć ich zbiorową mogiłę, która znajduje się w miejscowości Zelejowa. Tam usytuowany jest pomnik z czerwonego piaskowca, na którym wypisane są osoby zmarłe w ww. więzieniu na cholerę, przywleczoną do Polski przez wojska rosyjskie gen. Iwana Dybicza.

            Warto przyjrzeć się również grobom usytuowanym na cmentarzu parafialnym w Chęcinach. Tu też warto wrócić na moment do sławetnego więzienia, bowiem przetrzymywano w nim również walczących w powstaniu styczniowym po bitwie pod Małogoszczem. Najprawdopodobniej to właśnie ich zbiorowa mogiła znajduje się w południowej części nekropolii. Wspomnieć w tym miejscu warto także o Michale Sulima Zadarnowskim, powstańcu styczniowym, którego grób również znajdziemy na naszym cmentarzu oraz epitafiach w kościele św. Bartłomieja dot. ks. Józefa Ćwiklińskiego i ks. Tomasza Batorskiego, uczestników patriotycznego zjazdu księży diecezji kieleckiej we Wrocieryżu w 1862 r.

Tragiczne dla Chęcin i okolic były również czasy II wojny światowej. Na Rynku Górnym znajduje się tablica upamiętniająca 39-ciu poległych w wyniku pacyfikacji miasta 2 czerwca 1944 r., zamordowanych przez hitlerowskie Niemcy. Pamięci poległych w czasie konfliktu, jak i w wyniku represji stalinowskich w latach 40-tych XX w. poświęcony jest również pomnik zwieńczony orłem, znajdujący się vis a vis klasztoru ss. Bernardynek przy ul. Małogoskiej. Nie tylko jednak Chęciny ucierpiały w czasie wojny – na cmentarzu parafii Tokarnia-Wolica znajduje się bowiem mogiła poświęcona m.in. ofiarom pacyfikacji wsi, a także osobom, które zginęły m.in. w czasie pożaru w Brzegach w 1944 r. czy obozach zagłady. Łącznie śmierć w czasie okupacji poniosło 50 mieszkańców wsi Wolica. Nie wolno zapominać również o żydowskich mieszkańcach miasta, którzy polegli w obozie zagłady w Treblince i getcie, usytuowanym we wschodniej części miasta w trakcie okupacji. Poświęcono im tablicę, wmurowaną obecnie w ścianę synagogi.

Warto również nadmienić o kilku innych mogiłach, m.in. tych dotyczących osób poległych w wyniku działań I wojny światowej. Ich groby znajdują się zarówno na cmentarzu w Chęcinach, jak i miejscowościach Podpolichno, Milechowy czy Bolmin-Papiernia. Nie wolno zapomnieć również o pomniku lotników – wychowanków i instruktorów szkoły szybowcowej - znajdującym się w miejscowości Gościniec, upamiętniającym poległych na frontach II wojny światowej.

W tych wyjątkowych dniach warto pochylić się nad wszystkimi, których nazwiska znamy wyłącznie ze wspomnianych tablic upamiętniających ich dokonania. Jest jasnym, że nie o wszystkich z nich udało się napisać, niemniej pamięć o nich nigdy nie zaginie, jeżeli będzie starannie pielęgnowana. Warto pamiętać o historii – jest najlepszą nauczycielką życia.

Konrad Szymański

Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej Gminy Chęciny