Żołnierze! Spotkał was ten zaszczyt, że pierwsi pójdziecie do Królestwa i przestąpicie granicę rosyjskiego zaboru, jako czołowa kolumna wojska polskiego, idącego walczyć za oswobodzenie ojczyzny – tak brzmiał rozkaz Józefa Piłsudskiego z 3-go sierpnia 1914 roku, wydany w reakcji na ówczesną sytuację międzynarodową.

28 lipca 1914 roku Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii, 1 sierpnia Niemcy Rosji a 3 sierpnia Niemcy Francji zaś Austro-Węgry Rosji. Dla Europy rozpoczął się jeden z najkrwawszych konfliktów - I wojna światowa, dla Polaków zaś rodziła się szansa na odzyskanie niepodległości.

Za zgodą władz austriackich, 2 sierpnia, rozpoczęto mobilizację i koncentrację drużyn związków niepodległościowych z Galicji, a 3 sierpnia 1914 roku w Krakowie, utworzona została przez Józefa Piłsudskiego Pierwsza Kompania Kadrowa. W jej skład weszli członkowie Związku Strzeleckiego oraz Polskich Drużyn Strzeleckich, tworząc zalążek przyszłych Legionów i Wojska Polskiego. Oddział składał się z czterech plutonów młodych mężczyzn - inżynierów, nauczycieli, studentów i uczniów, niektórzy celowo zawyżali swój wiek, aby znaleźć się w formacji. W sumie było to około 160 żołnierzy, na czele których stanął por. Tadeusz Kasprzycki, najmłodszy oficer Związku Strzeleckiego, komendant obwodu w Genewie. Uzbrojenie było praktycznie żadne, niektórzy nie dostali nawet koni, więc maszerowali z siodłami na plecach. Mimo to formowaniu się kompanii towarzyszył ogromny entuzjazm. Kazimierz Sosnkowski, który odprawił pierwszy patrol strzelecki Władysława Beliny – Prażmowskiego oraz dokonał odprawy bojowej kompanii przed wymarszem, wspominał: Było to zbiorowisko młodzieży gorącej, szlachetnej, ożywionej rzadko spotykanym w dziejach, bezgranicznym umiłowaniem ideałów, gotowej do wszelkich poświęceń i ofiar.

Wymarsz nastąpił 6 sierpnia 1914 roku, tuż przed świtem, z krakowskich Oleandrów. Kierowano się w stronę Miechowa, Jędrzejowa, Chęcin i Kielc. W podkrakowskich Michałowicach obalono rosyjskie słupy graniczne, co choć samym uczestnikom sprawiło ogromną radość, miało jednak jedynie symboliczne znaczenie. Wtedy też, podczas marszu, powstała powszechnie znana dziś pieśń I Kadrowa, której autorem był Tadeusz „Ostera” Ostrowski:

„Raduje się serce

Raduje się dusza,

Gdy pierwsza kadrowa

Na wojenkę rusza.

Oj da, oj da dana

Kompanio kochana,

Nie masz to jak pierwsza, nie!”

Kolejne zwrotki dopisywane były już przez innych żołnierzy.

7 sierpnia Kompania dotarła do Miechowa, oddalonego od Krakowa ok. 40 km. Tak szybkie tempo marszu spowodowane było m. in. brakiem oporu ze strony rosyjskiej, funkcjonariusze państwowi wycofani zostali w głąb Królestwa. Dwa dni później maszerujący dotarli do Książa Wielkiego i Jędrzejowa, gdzie spotkali się z oficerami austriackimi, którzy z racji marnej wartości bojowej wojska, nie potraktowali ich zbyt poważnie.

11 sierpnia oddziały przybyły do Chęcin a batalion kadrowy został zastąpiony Batalionem III, na czele którego stanął Edward Rydz – Śmigły. W naszym mieście żołnierze rozbili także więzienie carskie, uwalniając przebywających tam więźniów politycznych.

Po dokonaniu koniecznych uzupełnień, wyruszyli w dalszy marsz do Kielc, gdzie dotarli 12 sierpnia (szybko musieli je opuścić, dopiero 19 sierpnia wkroczyli ponownie pozostając w mieście ponad trzy tygodnie).

Nie udały się próby przebicia do Warszawy, Pierwsza Kadrowa powróciła do Krakowa, stając się w grudniu 1914 roku zalążkiem Pierwszej Brygady Legionów Polskich. Większość żołnierzy miała szczęście świętować odzyskanie niepodległości w 1918 roku, II wojnę światową przeżyło kilkunastu. Często przytacza się ówczesne słowa marszałka Piłsudskiego, które nie straciły na aktualności: W kryzysach i w boju zwycięstwo dokonuje się w tajnikach duszy ludzkiej. Szala zwycięstwa rozstrzyga się w sercu, woli, charakterze i umiejętności trwania u człowieka. W kryzysie technika ustępuje miejsca charakterowi.

Na pamiątkę tamtych wydarzeń także w tym roku 11 sierpnia do Chęcin wkroczą uczestnicy Marszu Szlakiem I Kompanii Kadrowej. Uroczystości rozpoczną się o godzinie 19:30 na Rynku Górnym w Chęcinach Koncertem Pieśni Patriotycznych, a zakończy je Uroczysty Apel.

Z tej okazji Zamek Królewski w Chęcinach w nocy z 11 na 12 sierpnia zaświeci się biało-czerwoną iluminacją, dając w ten sposób wyraz patriotycznej postawy Gminy i Miasta Chęciny.

Kornel Morawski

Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej w Chęcinach