Święto Wojska Polskiego – na pamiątkę Bitwy Warszawskiej

„A co? Zadaliśmy bobu tym huncfotom. Zobaczycie, że historja o nas pisać będzie.” Kwestię tę wypowiedział jeden z bohaterów filmu „Cud nad Wisłą” w reżyserii Ryszarda Bolesławskiego z 1921 roku. I nie pomylił się w swojej ocenie. Bitwa Warszawska stoczona na przedpolach stolicy w dniach 12 – 25 sierpnia 1920 roku stałą się symbolem naszej dumy i tożsamości narodowej. Uważa się ją za jedno z kluczowych wydarzeń w historii nie tylko naszego kraju, ale i całej Europy. Symbolem tych walk stał się 15 sierpnia, obecnie w tym dniu obchodzimy Święto Wojska Polskiego.

Po 123 latach niewoli Polska odzyskała niepodległość. W wyniku podpisanego 28 czerwca 1919 roku Traktatu Wersalskiego, podczas konferencji pokojowej w Paryżu, powróciła na mapy świata. Miała odrodzić się jako silne, niezależne państwo, zdolne do przetrwania między Niemcami a Rosją. Choć nie było to takie oczywiste, zważywszy na działania bolszewickiej Armii Czerwonej, która rozpoczęła „wyzwoleńczy” marsz na zachód, starając przebić się do opanowanych rewolucyjnymi ideami Niemiec i Austrii. Pod drodze zaś miała zlikwidować, jak napisał Stalin, karłowate narodowe państwa, które znalazły się między dwoma olbrzymimi ogniskami rewolucji na Wschodzie i Zachodzie.

Jedną z takich przeszkód była Polska ze swoją świeżo odzyskaną niepodległością. Zaledwie kilka miesięcy później, 4 stycznia 1919 roku, musiała stawić czoło wojskom nieprzyjaciela w Wilnie (Samoobrona Litwy i Białorusi została wcielona w struktury Wojska Polskiego 29 grudnia 1918 roku), co dało początek trwającej do 1921 roku wojnie polsko-radzieckiej. Armia Czerwona, ze względów politycznych, obrała dwa kierunki natarcia (co ostatecznie przyczyniło się do ich późniejszej klęski) - Front Zachodni Michaiła Tuchaczewskiego nacierał w kierunku Warszawy, natomiast Front Południowo-Zachodni, pod dowództwem Aleksandra Jegorowa, zamierzał opanować Lwów i Galicję Wschodnią, a dalej przekroczyć Karpaty (zastępcą Jegorowa był Józef Stalin).

Krytycznym punktem tych zmagań stała się właśnie Bitwa Warszawska, gdzie rozpoczęte 13 sierpnia 1920 r., starcia na polach pod Radzyminem a później Ossowem okazały się kluczowe dla obrony miasta i możliwości uderzenia na Armię Czerwoną. Początkowo utracono Radzymin, ciężkie walki toczyły się przez dwa dni, a ogromną rolę odegrały oddziały ochotnicze (odezwa do narodu wydana w lipcu 1920 r. przez Radę Obrony Państwa, spowodowała powszechną mobilizację, zgłosiło się ponad 100 tysięcy ochotników, w tym 30 tys. samych mieszkańców Warszawy). 15 sierpnia udało się odzyskać Radzymin, zająć Nasielsk i Ciechanów, ale wynik nie był jeszcze przesądzony. Zdecydowano się na uderzenie dywizji od strony Wieprza, w stronę Mińska Mazowieckiego, Włodawy, Międzyrzecza i Siedlec, plan polskiego naczelnego dowództwa zakładał wykorzystanie luki pomiędzy oddziałami rosyjskimi, co pozwoliło uderzyć od południa na tyły wojsk Tuchaczewskiego atakujące Warszawę. Należy podkreślić także rolę Sekcji Szyfrów Sztabu Generalnego, która przechwyciła i rozszyfrowała kilkaset depesz ujawniających zamierzenia komunistów. Decydujący manewr, przeprowadzony 16 sierpnia znad Wieprza przez Józefa Piłsudskiego, przełamał front oskrzydlając siły wroga przy ich jednoczesnym związaniu na przedpolach Warszawy. Tuchaczewski musiał wycofać się nad Niemen, ostateczną klęskę bolszewicy ponieśli pod Osowcem, Białymstokiem i Kolnem. Podpisanie Traktu Ryskiego 18 marca 1921 r. między Polską, Rosją i Ukrainą zakończyło wojnę, ustalając przebieg granic, które przetrwały do 17 września 1939r.

Straty wroga szacuje się  25 tys. zabitych i rannych oraz 66 tys. wziętych do niewoli, 45 tys. zostało internowanych po przekroczeniu granicy niemieckiej. Zdobyto też 231 dział, ponad 1000 ciężkich karabinów maszynowych oraz wiele innego sprzętu. Po stronie polskiej zginęło 4,5 tys. żołnierzy, 22 tys. zostało rannych a ok. 10 tys. zaginęło.

Bitwa Warszawska odwróciła losy spektakularnej radzieckiej ofensywy z lipca 1920 roku. Szybko też obrosła mitami, funkcjonując w świadomości społecznej jako Cud nad Wisłą, choć przyczyn klęski bolszewików należy upatrywać w braku koordynacji dowodzenia strony rosyjskiej oraz strategii i determinacji strony polskiej. Niepodważalnie miała dalekosiężne skutki – jak pisała niemiecka marksistka Klara Józefina Zetkin „przymrozek, jakim był odwrót Armii Czerwonej z Polski, zwarzył kwiat rewolucji”.

Na pamiątkę Bitwy Warszawskiej 15 sierpnia obchodzone jest Święto Wojska Polskiego.

Dla upamiętnienia wydarzeń z 1920 roku oraz z okazji Święta Wojska Polskiego Zamek Królewski w Chęcinach będzie wieczorem rozświetlony w biało-czerwonych barwach.

Kornel Morawski

Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej  Gminy Chęciny