Dzień Wszystkich Świętych w historii i kulturze

Uroczystość Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny to czas zadumy oraz wspomnień. Udajemy się wtedy na cmentarze, by odwiedzić groby naszych bliskich i uczcić pamięć o tych którzy odeszli. Ten czas jest wyjątkowo ważnym elementem naszej kultury i religii. Zarówno święto zmarłych, jak i nasze tradycje dotyczące kultywowania pamięci o nich, mają bardzo długą historię.

Wszystkich Świętych zostało ustanowione w Rzymie, przez papieża Bonifacego IV w 609 lub 610 roku, jako święto wszystkich zmarłych męczenników i było obchodzone 13 maja. Po ponad wieku, w 731 roku, papież Grzegorz III przeniósł termin uroczystości na 1 listopada, a w 835 roku papież Grzegorz IV rozszerzył święto męczenników w Rzymie na wszystkich świętych Kościoła.

Dzień Zaduszny ma nieco krótszą historię, choć także liczy ona już ponad tysiąc lat. Początki tego święta sięgają końcówki X wieku. W 998 roku św. Odylon, opat klasztoru benedyktynów w Cluny, wyznaczył 2 listopada jako dzień modlitw za wszystkich zmarłych wiernych. Modlitwy były obowiązkowe na terenie opactwa i podległych mu klasztorów. Później zwyczaj ten przejęły także inne zakony. W XII w. wprowadzili go w swoich przybytkach polscy cystersi. W 1311 roku wpisano Dzień Zaduszny do kalendarza liturgicznego obejmując świętem cały Kościół katolicki.

Zaduszki były niejako przeciwwagą dla starszych, pogańskich obrzędów. Słowianie obchodzili Dziady, o których pisał Mickiewicz, Germanie mieli Noc Walpurgii, a Celtowie Samhain, od którego prawdopodobnie wywodzi się współczesne Halloween. Święta ku czci zmarłych organizowali wiosną, oraz także właśnie jesienią. Pozostałości po dawnych, przedchrześcijańskich zwyczajach zachowały się wśród ludzi i to od nich pochodzi część z naszych dzisiejszych tradycji. Przykładem tego jest chociażby zwyczaj zapalania zniczy na grobach. Wywodzi się on z dawnego palenia ognisk na wzgórzach i rozstajach dróg, celem wskazania duchom właściwego kierunku.

Pamięć o zmarłych była bardzo ważna dla naszych przodków i taka też jest dla nas, będąc niezwykle istotnym elementem naszej tożsamości kulturowej.

Łukasz Woś

Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej Gminy Chęciny