Kościół Parafialny pw. Św. Bartłomieja
Odsłony: 2181
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Bartłomieja w Chęcinach, stojący na pochyłości zamkowego wzgórza, wzniesiony został najprawdopodobniej równocześnie z lokacją miasta, mianowicie przed rokiem 1325. Nieco innego zdania jest Rawita Witanowski, pisząc o nim: „Aktu erekcji nie posiada, lecz sądząc z ostrołukowego stylu, w części już zepsutego przez późniejsze ‘uhellenizowanie, czyli ugrecznienie’, jak się wyraża Stronczyński, pochodzić może z końca XIV lub początków XV wieku. Rubrycele podają datę założenia rok 1350, fundatorem więc byłby Kazimierz Wielki, który tylu dobrodziejstwami obsypał Chęciny...”. Według hipotezy księdza Mariana Paulewicza, kościół zaczęto budować około roku 1325, zaś w czasach kazimierzowskich rozbudowano. Miejską parafię wydzielono ze sporo starszej parafii św. Stanisława mieszczącej się w „kolebce” Chęcin, we wsi Stare Chęciny (dziś Starochęciny). Do roku 1500 obie parafie funkcjonowały „równolegle”; Fryderyk Jagiellończyk połączył je w jedną, podporządkowując proboszczowi chęcińskiemu obie parafie.
W nawach i prezbiterium przykrycie stanowią sklepienia kolebkowo – krzyżowe z dekoracyjnymi żebrami wykonanymi ze stiuku. Z detali kamieniarskich zachowało się kilka portali – najstarszy z nich, prowadzący z zakrystii do skarbczyka, jest późnogotycki, z końca XV stulecia, o wykroju nazywanym „długoszowym”. Na początku XVII stulecia kościół przebudowano i rozbudowano. Nastąpiło to po przywróceniu go katolikom (w latach 1570 – 1597 świątynię użytkowano jako zbór ariański). W świątyni prowadzono wiele prac remontowych. Znaczący remont odbył się w pierwszej połowie XVIII stulecia, potem w latach 1830 – 1840. Ostatnie prace remontowe wykonano w latach 2010 – 2013 w ramach projektu „Świętokrzyski Szlak Architektury Drewnianej i Średniowiecznej – Skarbiec Świętokrzyski”. Odrestaurowane zostały wówczas ołtarze i zabytkowe organy. Ponadto renowacja objęła malowanie tynków i polichromii, wymianę pokrycia dachowego i dzwonów.
„Zbudowany z kamienia miejscowego, ma sklepienie wsparte na czterech kolumnach, we dwa rzędy ustawionych – tak w środkowej, jako i w bocznych nawach, również wysokich” – pisze o chęcińskiej farze Rawita. Kościół jest halowy, z równymi nawami, tak co do wysokości jak i szerokości. Wielobocznie zamknięte prezbiterium jest nieco szersze od głównej nawy. Przy nim od północy dobudowano zakrystię i niewielki skarbczyk. Po jego drugiej stronie, na przedłużeniu nawy południowej, w roku 1614 dostawiono renesansową kaplicę Trzech Króli, zwaną też kaplicą rodu Fodygów. Przy nawie północnej znajduje się kruchta z pierwszej połowy XVII stulecia oraz kwadratowa kaplica z XVII lub XVIII wieku. Od zachodu, na osi kościoła, zaczęto w latach 1830 – 1840 budować wieżę. Jej mury wykonano do wysokości jednej kondygnacji (jest tam druga kruchta). Dalsze prace przerwano, gdyż budowniczych zniechęciło zapadnięcie się gruntu, które wystąpiło w roku 1838.
We wnętrzu na szczególną uwagę zasługuje wczesnobarokowy ołtarz główny oraz stojące obok późnorenesansowe stalle przedstawiające sceny z życia św. Franciszka. Od strony południowej przylega do budynku wyżej wspomniana kaplica Trzech Króli, wzniesiona w 1614 r. przez pochodzącego ze szwajcarskiego miasteczka Mesocco – Kacpra Fodygę, piastującego w Chęcinach urząd wójta. Do dnia dzisiejszego w kaplicy grobowej zachowały się szczątki rodziny Fodygów. Jako mieszczańska kaplica grobowa ma ona charakter unikalny. Legenda głosi, że kościół połączony był z zamkiem podziemnym przejściem. Jego wylot znajdować się miał pośrodku dziedzińca zamkowego, gdzie do dziś widoczny jest wykuty w skale otwór.
