• warownia obronna niezdobyta aż do 1607 r.
• miejsce zjazdów możnowładców (u podnóża zamku) w latach 1310, 1318, 1331, 1333
• zjazd w roku 1331 r. uważany jest przez część historyków za pierwszy zjazd rycerstwa wszystkich ówczesnych ziem polskich, a zatem za kolebkę parlamentaryzmu szlacheckiego
• miejsce, gdzie przechowywano czasowo skarbiec koronny (po 1310 r.), a także skarbiec archidiecezji gnieźnieńskiej (1318 r.)
• zamek, w którym przebywali władcy (Łokietek, Kazimierz Wielki, Jagiełło), a także ich żony i wdowy po nich (oprawa wdowia)
• więzienie stanu – więźniami byli m.in. Andrzej Garbaty, osobisty wróg króla Jagiełły; Michał Küchmeister von Sternberg, późniejszy wielki mistrz zakonu krzyżackiego; Jan Hińcza z Rogowa – oskarżony o romans z Zofią Holszańską, czwartą żoną Jagiełły
• zamkowa załoga – średnio ok. 150 osób

Chęciny, jako miasto królewskie oraz siedziba sądu grodzkiego, posiadała swojego starostę grodowego. Wśród kilkunastu z nich, urzędujących od średniowiecza aż po 1795 r., znajdujemy ciekawe osobistości. W XV w. starostą chęcińskim był Jan Hińcza z Rogowa, który kilka lat wcześniej odbywał karę wieży w zamku, którym później zarządzał. W drugiej połowie XVI wieku starostą był z kolei Walenty Dembiński, kanclerz wielki koronny. W XVII wieku urząd starościński sprawowała rodzina Branickich, z której wywodził się Jan Klemens Branicki, dziad hetmana wielkiego koronnego o tym samym imieniu z wieku XVIII. Stefan Czarniecki, bohater potopu szwedzkiego, skoligacony z Branickimi przejął starostwo w latach sześćdziesiątych XVII wieku. Niedługo po nim zarząd przejął kolejny bohater wojen XVII wieku – Stefan Bidziński, późniejszy wojewoda sandomierski.

Miasto było prężnym ośrodkiem wydobycia i obróbki kamienia, szczególnie lazuru i zielenicy, czyli azurytu i malachitu oraz dekoracyjnych odmian wapieni i kalcytu żyłowego. Tworzono z nich liczne elementy dekoracyjne, w tym m.in. portale, nagrobki czy popiersia, które po dziś dzień zdobią wiele miast w całej Polsce, a nawet poza jej granicami. Wydobywany tutaj zlepieniec cechsztyński, zwany następnie Zygmuntówką, posłużył do wykonania trzonu pierwszej Kolumny Zygmunta w Warszawie. Z kolei chęciński starosta Stefan Bidziński w drugiej połowie XVII wieku przesłał w prezencie dla papieża Innocentego XI stolik, wykonany właśnie z chęcińskiego lazuru.

Jedna z legend podaje, jakoby królowa Bona Sforza, podczas swojego wyjazdu do Włoch, przechowywać miała swoje wywiezione z Wawelu skarby właśnie w chęcińskim zamku. Kiedy królowa opuściła twierdzę, udając się do rodzinnego Bari (według legendy miała swoje skarby zapakować na 24 wozy), przeprawić się musiała przez rzekę Nidę na wysokości dzisiejszej wsi Mosty. Swoją nazwę miejscowość bierze według legendy właśnie od wydarzenia, które miało tam miejsce. Bona wyprawiła bowiem wozy ze skarbami przez specjalnie dla niej zbudowany most na Nidzie, który pod ciężarem precjozów miał się załamać, a część bogactw przepaść miała na dobre w nurcie rzeki. Od tej pory duch Bony nawiedza Zamek nocami w ich poszukiwaniu.

Zanim królowa Bona wyruszyła z Chęcin w feralną podróż, gromadziła skrzętnie swoje bogactwa. Była przy tym nieubłagalna i w przypadku jednego ze szlachciców nie mających gotówki zażądała rodowych klejnotów. Ten zmuszony był oddać najcenniejszy z naszyjników, jakie posiadał, wysadzany drogocennymi kamieniami. Przed przekazaniem go królowej przeklął go jednak. Klątwa szybko się ziściła - kamienie w klejnocie poczęły bowiem tracić swój blask. Wezwani przez Bonę uczeni i alchemicy nie potrafili zaradzić problemowi. Dopiero jakiś czarnoksiężnik, zaznajomiony z wiedzą tajemną znalazł rozwiązanie. Kazał sprowadzić dziewicę, którą zamknięto w zamkowych locha i odprawiano nad nią czary. Wówczas z drogocennych kamieni wypełzły przerażające węże i rzuciły się na niewiastę, wysysając z niej całą krew. Ofiara ta zdjęła urok z naszyjnika – jednak za jaką cenę?